Cirit oyunu İslamiyetten önce ve sonra Türkler tarafından oynanan eski geleneksel bir ata sporudur. Atlı cirit oyununun yaklaşık 1000 yıllık bir geçmişi vardır. Cirit’in en kullanılan diğer ismi Çevgan‘dır.
Türklerin geçmişine baktığımızda çok fazla savaş yaptığını görürüz. Bu yüzden Türklerde at çok değerli bir yere sahiptir. Hatta atlı cirit oyununun Türkler için savaşa hazırlık niteliğinde olduğu bile söylenebilir. Hem atı hemde kişileri savaşa hazırlamak için yapılan bir spordur. Bunun yanında eğlence ve kendini kanıtlama isteği de bu oyun için ön plana çıkmaktadır.
Neredeyse bütün Türk devletlerinde cirit oyunu oynanmıştır. Hatta Osmanlı döneminde padişahların bile cirit sporunu yaptığı kaynaklar tarafından bilinir.
Cirit genellikle meşe ya da hurma ağacı dalından yapılan bir değnektir. Yaklaşık 1 metre boyunda olur ve iyice yontulur. Cirit mızrağa benzer ve iki ucuna demir yerleştirilir.
Cirit oyunu Anadolu’ya ne zaman gelmiştir?
Kesin bir bilgi olmasa da Cengiz Han döneminde Orta Asya’dan Anadolu’ya geldiği tahmin edilmektedir.
Cirit oyunu Anadolu’ya nereden gelmiştir?
Cirit sporu Anadolu’ya Orta Asya’dan gelmiştir.
Cirit oyununda sopların ucu neden yontulur?
Ciritin değmesi sonucu çeşitli yaralanmalar meydana gelebilir. Sopaların ucu yontularak yaralanmaların önüne geçilir.
Cirit oyunu kaç devrede oynanır?
Cirit oyunu 35 dakikalık 2 devreden oynanır. Toplamda 70 dakika sürer.
Cirit oyunu en çok hangi ilimizde oynanır?
Ülkemizde en çok Erzurum’da oynanır.
Cirit oyunu hangi yöreye aittir?
Cirit Orta Asya’dan Anadolu’ya gelmiş bir oyundur. Bundan dolayı herhangi bir yöreye ait değildir. Ama ülkemizde en çok oynanan şehir Erzurum’dur.
Cirit oyunu kaç kişiyle oynanır?
Cirit oyunununda oyuncu sayısı yörelere göre değişebilmektedir. Genel olarak takımlar 6’lı, 8’li ve 12’şerlidir.
Cirit Oyunu Hakkında Bazı Kısa Bilgiler
- Cirit oyununda atın heybetli durması ve kuyruğunu dikmesi bir gurur kaynağı olarak görülür.
- Atlı cirit oyunu en gözde dönemini Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşadı. Cirit oyununu herkes tarafından oynanırdır. Osmanlı’da cirit sporunda ölen şehit sayılırdı.
- Atın olmadığı zamanlarda Yaya Ciridi oyunu oynanırdı. Atlı ciritle oyun aynı olsa da tek farkı atsız oynanmasıdır.
- Cirit oyununda ciritçi atı iyi kontrol edebilmelidir.
- Deyneği yani ciriti ata değdirmek genel olarak acemilik sayılırdı.
Cirit Oyunu Terimleri
Cirit oyunundan kullanılan terimler:
Alay Durağı: Oyuncuların beklediği sahanın başında ve sonunda bulunan 7 metrelik alandır. Bu alanın gerisine çıkan oyuncular ceza olarak puan kaybederler.
Yasak Alanlar: Alay durağı ile atış alanı arasında kalan 7 metrelik bir alandır. Bu bölümden atış yapılamaz. Bu bölümden atış yapan oyuncu puan kaybeder.
Atış Alanları: Oyuncunun atışını yapabileceği alandır. Bu alanın dışında herhangi bir yerde atış yaparsa puan kaybeder.
Bağışlama: Dünya’daki diğer oyunlardan Cirit oyununu ayıran en belirgin özelliktir. Cirit atmadan rakibin atına yaklaşan oyuncu atış yapmaz. Bu duruma bağışlama denir ve oyuncu puanını yine de alır.
Arpacı: Beceriksiz cirit oyuncusu için kullanılan kelimedir.
Hampacı: Karşı takımdan çıkış yapan oyuncuya denir.
Mühürlemek: Ciritin rakip oyuncuya temas etmesi demektir.
Cirit Oyunu Tarihi
Cirit oyunun Orta Asya kökenli bir oyundur.
Cirit Anadolu’ya Orta Asya’dan gelmiş bir oyundur.
Anadolu Selçuklu Devleti hükümdarı Alâeddin Keykubad’ın Cirit oyununu çok sevdiği bilinmektedir.
Orhan Gazi Bursa’yı fethettiği zaman Balıklı köyü ile Atçılar meydanı arasında kalan alanı Cirit alanı olarak ilan ettiği bilinir. Her cuma günü bu alanda cirit yarışmaları düzenlenirdi.
16. yüzyılda Cirit Osmanlı’da bir savaş oyunu olarak kabul edildi.
16. ve 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda en yaygın dönemini yaşadı. Ülkenin her yerine cirit sporu yayılmıştı.
17. yüzyılda Avrupa ülkelerine cirit yayılmıştır.
1826 yılında tehlikeli bir oyun olduğundan II.Mahmut tarafından yasaklandı. Çünkü cirit oyunu esnasında çok büyük yaralanmalar meydana geliyordu.
1972 yılında Konya Turizm Derneği’nin çabalarıyla bir cirit şenliği düzenlenmiştir.
Ülkemizde Erzurum, Kars, Bayburt, Balıkesir, Söğüt, Konya yörelerinde hala oynanmaktadır.
Ülkemizde yukarıdaki şehirler dışında özellikle kırsal alanlarda düğün ve şenliklerde Cirit oyunu oynanmaktadır.
Yurtdışında Afganistan, İran ve diğer Türk nüfusun olduğu bölgelerde oynanmaktadır.
Cirit Oyunu Kuralları
Oyunun kuralları:
- Oyunda 2 takım bulunur. Takımlar en az 6-8 ya da 12’şer kişi olmalıdır. (Bazı yörelerde 6 veya 8’li takımlarda olduğu bilinmektedir.)
- Oyuncuların sağ ellerinde atacakları cirit bulunur. Diğer elinde ise yedek ciritleri bulunur.
- Cirit oyunu 35 dakikalık 2 devreden oynanır. Toplamda 70 dakika sürer.
- Oyun esnasında attan inilmez.
- Rakibin alay duraklarına girilemez.
- Oyuncu elindeki ciriti düşürürse ceza alır.
- Ciriti rakibe değilde ata isabet ettiren oyuncu puan kaybeder.
- Oyuncu rakibi kovalarken birden fazla cirit fırlatarak sayı kazanabilir.
- Ciriti ata değen oyuncu bazı yörelerde oyundan çıkarılır.
- Atı ile karşı rakip bölgesine giren oyuncunun takımı puan kaybeder.
- Atış sahası dışına çıkarak atış yapan oyuncu puan kaybeder.
- Sahasından erken çıkan oyuncu ceza olarak puan kaybeder.
- Oyuncu elindeki ciriti kasten yere atarsa puan kaybeder.
- Oyuncu rakibin atına kasten çarpası durumunda puan kaybeder.
- Oyuncu çok yakın pozisyonda cirit atamaz. Bağışlaması gerekir. Eğer bağışlamazsa puan kaybeder. Bağışladığı zaman zaten puanı kazanacaktır.
- Atından düşen oyuncu puan kaybeder.
Cirit Nasıl Oynanır?
Cirit oynanacak alan 140 metreye 40 metre genişliğinde olmalı. Ayrıca oyun alanı yumuşak toprak olmalı.
Cirit oyunu 35 dakikalık 2 devreden oynanır. Toplamda 70 dakika sürer.
Yörede ileri gelen büyükler ya da cirit oyununu iyi bilen biri hakem olarak görevlendirilir.
Oyun iki takım arasında oynanır. Her iki sahanın iki ucuna yerleşir.
Oyuncuların önünde 7 metrelik alay durakları bulunur. Bu alay duraklarının önündeki 5 metre ise yasak alan bulunur. Yasak alanda sahanın orta çizgisine doğru bulunan 7’şer metrelik alanlar atış alanlarıdır. Bu atış alanları oyunda kesik çizgiler ile gösterilir.
En az 6-8 ya da 12’şer kişilik 2 takım gerekir. (Sayı bazı yörelerde değişebilir.) Takımlar kurulduktan sonra aynı futbolda ki gibi saha seçimi ve ilk atış hakkı için kura çekilir. Saha hakkını kurada kaybeden takım atış hakkını kazanmış olur.
Bunlar seçildikten sonra oyuncular alay duraklarına giderek oyunun başlamasını bekler.
Oyuna başlayacak olan takımdan bir kişi atın üzerinde karşı takımın atış bölgesine kadar gider. Burada rakip oyunculardan birinin ismini söyleyerek ciriti o oyuncuya doğru fırlatır. Ciriti fırlattıktan sonra geri dönüp kendi alay durağına kaçmaya çalışır.
İsmi söylenen oyuncu ise bu rakibin peşinden atıyla gider. Elindeki ciriti fırlatarak rakibi vurmaya çalışır. Diğer oyuncu ise doludizgin giden atın üzerinde çeşitli hareketler yaparak ciritten kaçmaya çalışır.
- Rakibin gövdesinden vuran takım 4 puan kazanır.
- Rakip fırlatılan ciriti havada yakalarsa ya da ciritten başarılı bir şekilde kurtulursa 3 puan alır.
- Ciriti alay durağında yakalarsa 1 puan alır.
- Rakibin önüne geçip rakibe vurma şansı varken vurmama olayına rakibini affetme denir. Vurmadan 3 puan kazanır.
- Ciriti rakibe değilde ata isabet ettiren takım puan kaybeder.
- Oyuncu kovalarken birden çok cirit atıp birkaç kez sayı kazanabilir.
Eğer kovalayan oyuncu rakibini vuracak fırsatı olmazsa bu sefer rakip bir oyuncunun ismini söyleyip ciriti fırlatarak oyunu yeniden başlatır.
Bu şekilde oyun devam eder ve en çok puanı olan takım oyunu kazanır.
Bu Site Bana Çok Yardımcı Oldu Çok Teşekkür Ederim. :))
Çok teşekkürler dersim için çok yararlı oldu
Pardon ismimi yanlış yazmışım Duru olacak Durur değil
Çok faydalıymış , sağol.